– langs den Schreijerstoren (S) tot op de brug van de Geldersche Kade, alwaar wij halte hielden om de fraaije gezigtspunten op de St. Anthonieswaag en het IJ, niet ongemerkt voorbij te laten gaan.

(S) Weleer sloot deze toren, in den jare 1482 gebouwd, en Oosterhoek der stad. Dezelve was naar de oude manier van versterking met omgang, borstwering en schietgaten voorzien, en diende tot verdedigingspunt der stad, Alhier gingen in vroegeren tijd de zeelieden naar Oost en West scheep, bij het storten van tranen door vrienden en magen, waarvan de namen: Schreijershoek en Schreijerstoren zijn ontleed. Omtrent den steen, waarop eene schreijende vrouw en een schip is afgebeeld, verhaalt men het sprookje, dat hier eene vrouw het afscheid van haren man zoo zeer ter harte ging, dat zij onbewegelijk bleef staan, en als in een steenen beeld veranderde.

Cornelis van der Vijver

De Schreierstoren staat vandaag de dag nog steeds trots op de hoek van de Prins Hendrikkade en de Geldersekade. De toren die oorspronkelijk dienst deed als verdedigingstoren maakte deel uit van een groote stadmuur die via de Geldersekade, Nieuwmarkt, Nieuwe Doelenstraat, Munt en de Singel Amsterdam omringde in de 16e eeuw. De grote stadsuitbreiding van 1585 leiden tot de afbraak van de stadsmuur in 1600 en de toren kreeg een nieuw bestemming als onderkomen voor de bestuursleden van de Tinnegietersgilde die tot aan de verhuizing naar de Haringpakkerstoren in 1683 daar kantoor hielden. De toren stond echter niet leeg want in 1656 werd het kantoor van de oppercommissarissen van de havens, walen en kranen in de toren gevestigd die tot aan de opheving in 1835 de toren overdroeg aan de havenmeester die er tot 1960 in de toren heeft gezeten. Toen de havenmeester verhuisde naar het nieuwe havengebouw aan De Ruijterkade werd de toren grondig gerenoveerd en in 1966 kwam de afdeling Waterbouw van de Dienst Openbare Werken van de gemeente in de toren te zitten. Sinds 1982 zig de firma L. J. Harri, zeevaartkundig instrumentmakerij in de toren, terwijl de benedenverdieping nu een café gevestigd is. ☞ ☞

De steen waar Cornelis over schrijft is nog steeds te zien op de hoek van de Prins Hendrik kade en de Geldersekade net boven het bordje Prins Hendrik kade. Het verhaal wat Cornelis verteld over de bedroefde vrouw die in steen veranderde is (welk verhaal bijna in elke cultuur in zeker vorm terug te vinden is) niet reden waarom de toren bekend staat als Schreiertoren. De naam van de toren komt van de scherpe hoek aan de kant van de Oudezijdse Kolk, de woorden Scrayerhouck die op de steen te lezen zijn betekend scherpe hoek niet schreierhoek. Mogelijk is de steen in opdracht gemaakt door de toenmalige rederijkersgenootschappen die zich amuseerde met de verwantschap tussen de woorden schreien (huilen) en scrayer (scherpe). ☞

Cornelis over de Schreierstoren:

☞ (p190)

DE SCHREIJERS-TOREN.

Men vindt dien Toren nog op het Kamperhoofd, aan den mond van de Geldersche Kade, bijna in dezelfde gedaante, die hij van ouds gehad heeft; zijnde een rond gebouw met een schuin oploopend dak, voorzien van een’ windwijzer. De Toren in 1482 gebouwd, sloot weleer den Oosterhoek der Stad, en was met omgang, borstwering, schietgaten en geschut versterkt, diende in dezen staat tot verdediging der Stad. Men wil, dat hij zijnen naam zou hebben ontleend van het schreijen der zoodanigen, die hier ter plaats afscheid namen van bloedverwanten en vrienden, welke oudtijds aan het Kamperhoofd naar Oost en West scheep gingen. Men ziet nog in den muur noordwaarts, een schreijend vrouwenbeeld en een afvarende schip in steen uitgehouwen, met de woorden Scrayerhouck 1569 daaronder, welke men wil, dat hier zou geplaatst zijn, te rnagedachtenis van eene vrouw, die in het gemelde jaar zoo zeer getroffen was door het vertrekken van haren man, dat het haar niet alleen tranen, maar daarenboven het verstand kostte. Andere geven aan het uitgehouwene in den steen de uitlegging, dat het afscheid nemen eener vrouw van haren man te weeg bragt, dat de vrouw onbewegelijk bleef staan, en als in eenen steenen beeld veranderde. Het burea van den Waterschout, zijnde deze teven Haven- en Dokmeester, is in den Schrijers-toren gevestigd.