Kattenburgerbrug

on

Op de Oesjesbrug gekomen zijnde, trof schoonste gezigt weder ons oog over het water langs de zindelijke Nieuwe Heerengracht, op Plantaadje-sluis.

En zoo kwamen wij eindelijk op het Kadij plein, voor de Kattenburgerbrug, alwaar den jare 1787 een jammerlijke burgertwist veroorzaakt uit staatkundige gevoelens, zo ver werd gedreven, dat die van Kattenburg, aanklevers van de Oranje-partij, de brug ophaalden om hun eiland met geschut te verdedigen tegen de zich noemende patriotten, welke van hunnen kant geweer en wapenen hadden aangevoerd, en waardoor het leven van ettelijke brugers werd opgeofferd.

Cornelis van der Vijver

De Kattenburgerbrug is de brug waar een kleine burgeroorlog woede tussen de Oranje aanhangers en de patriotten. Door de oorlog met de Engelse en de slechte economie is de populariteit van stadhouder Willem V erg gedaald. De stadhouder had elke vernieuwing in de politiek tegen gehouden maar door de Amerikaanse Onafhankelijkheidsoorlog waren de patriotten (die de vernieuwing wilde) nog feller in hun passie. Het burgermeestercollege was van oudsheer tegen de stadhouderlijke macht maar dit begon te veranderen toen de regenten een akkoord wilde afsluiten met de stadhouder waarbij de regenten de macht houden maar alle vernieuwing de kop in zouden drukken. De patriotten waren hier uiteraard niet van gediend en begonnen een handtekening actie. En het lukte met 17.000 handtekeningen kwam het burgemeesterscollege in handen van een patriot aanhanger.

De Oranje aanhangers waren niet blij om het akkoord misschien ook wel omdat de meeste werkte in de scheepsbouw vooral bij de admiraliteitswerf en de zorg voor de vloot was aan de stadhouder toevertrouwd, met een verminderde rol van de stadhouder was het mogelijk dat hun banen op de tocht stond. Echter toen het burgemeesterscollege in handen van de patriotten kwam begonnen de Oranje aanhangers onmiddellijk hun eigen petitie maar dan voor de Staten van Holland om deze machtsverschuiving tegen te gaan. De handtekeningen lagen in verschillende kroegen waar veel aanhangers kwamen.

Op 29 mei 1787, de dag na Pinksteren die toen nog volop op straat gevierd werd, lopen de spanning zo hoog op dat er verschillende opstootjes ontstaan door de stad waarbij winkels, bedrijven, kroegen en zelfs regentenwoningen worden vernield. Bij elk incident kwam de schutterij te laat om de menigte in bedwang te houden.

Op Kattenburg, waar de meeste Oranje aanhangers verbleven en waar het hoofdkwartier bevond van de handtekeningenactie, haalde de Oranje aanhangers de bruggen op en plunderde de huizen van de patriotten als wraak voor de vernieling van hun winkels en bedrijven. De kanonnen werden verplaats van ’s Lands Werf (nu het Scheepsvaartmuseum) naar strategische plekken rond kattenburg om het eiland te beschermen en wapens werden verspreid. De patriotten en Oranje aanhangers vuurde de hele nacht in het pikken donker op elkaar. In de ochtend lukte het de schutterij om een einde te maken door de kabels van de bruggen door te hakken en het eiland te bestormen. Aan beide kanten waren slachtoffers gevallen maar de overwinning was voor de patriotten. Hier konden zij echter maar kort van genieten want tegen het einde van dat jaar kwam er een Pruisische invasie om de macht weer terug naar de Oranjes te brengen.

Cornelis over de slag om Kattenburgerbrug:

☞ (p148)

De gruwelen, gedurende de DRIE DAAGSCHE PLUNDERING gepleegd, zijn tot schanzuilen van Amsterdam beschreven en gedrukt, onder den title van DRIE DAAGSE TREURTOONEEL. Het gespuis wodde van den 29ste tot 31ste Mei, en had weder zijnde aanvoerders, die thans onder de leus van Vaderlanders (Patriotten) het kanalje den weg wezen. Vijf en dertig huizen, of liever zoo veel woningen van Prinsgezinden, werden hunne prooi. Daartoe behoorden onder anderen die van Burgemeester Beels en Dedel, van de oud-Burgermeester Rendorp, van de boekverkooper Arends, en later de huizen, alwaar zoogenaamde Oranje-Requesten, als op Kattenburg in de Herberg ’t Volmaakte Schip en op de Reguliersgracht in ’s Lands Welvaren, ter teekening lagen *). Ondertusschen zat het Kattenburger gemeen onder de leus: Voorstanders van de oude Constitutie! ook niet stil. Aan acht woningen der zoogenaamde Vaderlanders, woonachtig op de eilanden, werd even schandelijk wraak genomen. En dit bragt de gewapende schutterij, met kannonen voor het front, in beweging. Het soldaatje spelen van Amstelsbrugerij verkeerde thans in een ernstige proefsuk, ten koste van het bloed van medeburgers.

*) In dit verzoekschrift werd gevorderdL Herstelling van den Prins Erfstadhouder in zijne waardigheden; afzetting der onlangs verkorene Raden en Kolonellen en herstelling der ouden beteugeling der drukpers, vernietiging der genootschappen enz.

De Kattenburgers, verbitterd door de Afkondiging op den 8ste Maart, waarbij het dragen van Oranjelint en het zingen en roepen in dien geest, op doodstraf was verboden, zochten de Vaderlanders van hun terrein te houden, waartoe de drie eilanden, door het ophalen der Kattenburgerbrug en die aan het Funen, van de stad waren afgesloten. – Dit gaf gelegenheid tot eene belegering van de eilanden in forma op den 30ste Mei! Eene belegering ! Dit schouwspel was nooit in Natura in Amsterdam vertoond; derhalve vond het veel gewapende liefhebbers om er deel aan te nemen; en onder deze vreemdelingen, die op stroowisschen herwaarts gedreven, de huid waagden om fortuin te beproeven. Een vurige Bruger-kapitiein Valentijn en een driftige waterschout Nobbe, waren de helden van den dag, zoo lang hunne onderhoorige getrouw bleven; en dat duurde nog al vrij lang. – Kanonnen werden tegen Kattenburg gepointeerd, geladen, maar nog niet afgeschoten; want de Kattenburgerhelden, dit ziende, hadden zich ook in aller ijl, goed of kwaad schiks, van kanonnen en ammunitie voorzien, om de aanvallers, die op het Kadijks-plein bet vaandel hadden geplant, van hun terrein te houden. Eindelijk gaat het op een schieten. Men treft, men verminkt en doodt; doch brengt het niet verder. Het Defensiewezen, dat inmiddels in de Kweekschool haar Hoofdkwartier heeft en van daar den aanval op de eilanden bestuurt, steekt de handen uit de mouwen. Er moeten hulptroepen, ten minste hulpmiddelen aanrukken om de brug te doen vallen. Eene gewapende schuit, daartoe aangevoerd, lijdt schipbreuk; eene tweede met balen. gelijk eene drijvende batterij verschanst, brengt het verder. Zij bevat onder anderen een’ wakkeren borst, die bij het naderen van de brug een’ sprong waagt, de touwen kapt, de brug doet vallen, de verdedigers der eilanden aan het wankelen brengt en den aanvallers op het Kadijks-plein den weg ter zegepraal baant. Deze aarzelen niet; rukken al schietende voorwaarts, jagen de verdedigers op de vlugt en vermeesteren de eilanden!

Kadijksplein en IJgracht gezien naar Kattenburgerbrug en Kattenburgerplein tijdens gevechten op 30 mei 1787.
Gezigt van het veroveren der Kattenburger-brug, te Amsteldam, door de gewapende Burgerij, ”s morgens den 30ste Maij 1787

[osm_map_v3 map_center=”52.371,4.913″ zoom=”17″ width=”100%” height=”450″ post_markers=”all” control=”mouseposition”]

Geef een reactie